در زمان اسهال و استفراغ نوع و روش صحیح تغذیه در کودک اثر زیادی در سرعت بهبود و کاهش نیاز به بستری دارد . اغلب والدین پس از بیماری کودک را به پزشک می آورند ولی بعد به علت عدم فرصت کافی برای آموزش روش تغذیه مجدد دچار عود استفراغ و برگشتن مجدد به کلینیک میشود و علاوه بر صرف هزینه و وقت زیادسبب آسیب های روانی زیادهم برای کودک میشود . مطالعه این جزوه را به شما والدین عزیزی که کودکتان دچار اسهال و استفراغ شده توصیه اکید میکنم . شاید حدود نیم ساعت وقت بیشتر نگیرد ولی مراجعه مجدد به کلینیک ممکن است چندین ساعت وقت تلف کند.
در زمان استفراغ کودک دچار آسیب مخاط معده و روده شده است و این مخاط پذیرش کافی برای مواد غذایی ندارد .وقتی که کودک آب یا غذا میخورد بعلت عدم تحمل مخاط سیستم گوارشی دچار تهوع میشود و کل غذای خورده شده را بالا می آورد . تازه کاش قضیه همین باشد کودک علاوه بر آنچه که خورده مقدار زیادی از املاح یا الکترولیتهای بدن خودش را که در معده وجود دارد همراه آن بالا می آورد و در نتیجه حال او بدتر از قبل از خوردن آب یا غذای مربوطه میشود.
اگر این کودکان هیچ غذایی یا آبی نخورند استفراغ نمیکنند ولی این هم اشتباه است و کم کم سبب ضعف کودک میشود .اولین نکته ای که باید در این زمان به والدین متذکر شد اعتماد به خواست کودک است یعنی کودک در این زمان در برابر خوردن غذا مقاومت میکند بعلت اینکه مخاط معده او دچار آسیب شده و از طرفی کودک تمایل شدید به مصرف مایعات و آب دارد و در اصل آنچه کودک نیاز دارد را خودش به آن اشاره میکند ولی والدین ممکن است با اصرار به اینکه به کودک غذا بدهند و کودک را به اجبار به خوردن غذا مجبور میکنند و استفراغ او را تشدید میکنند و با هر بار استفراغ کودک کلی الکترولیت از دست بدهد . پس از مراجعه به پزشک و اطمینان دادن پزشک به شما مبنی بر عدم نیاز به سرم درمانی و در صورت صلاحدید پزشک شروع داروهای کنترل استفراغ باید مایع درمانی خوراکی طبق توصیه زیر شروع شود.
زمانی که کودک تازه استفراغ داشته تا حدود یک ساعت بهتر از هیچ چیز نخورد چون مجدد بالا خواهد آورد چون در این زمان اگر بعنوان مثال ۵۰ میلی لیتر آب به کودک بدهید ۷۰ میلی لیتر استفراغ میکند و این حجم اضافی در اصل املاح و الکترولیت های ضروری بدن کودک است که از دست میدهد پس از حدود یک ساعت از اخرین استفراغ بهترین مایع برای شروع آب ساده و خنک است . کودک بعلت عطش فراوانی که دارد ممکن است لیوان پر آب را از دست شما بگیرد و همه را با ولع فراوان بخورد که مجدد سبب استفراغ میشود.
بایددر ابتدا در حد چند قاشق آب خنک به کودک بدهید و حدود یک ربع صبر کنید ببینید آیا معده اش تحمل میکند یا نه در صورت تحمل و عدم استفراغ دفعه بعد میتوانید در حد ۲۰ تا ۵۰ سی سی آب خنک به کودک بدهید . کمتر از یک چهارم استکان . و این روند را هر نیم ساعت تکرار کنید تا عطش کودک فرو بنشیند اگر شما لیوان پر را به کودک بدهید و از او بخواهید فقط یک قورت بخورد اشتباه است باید در حد همان ۲۰ تا ۵۰ سی سی که حدود یک چهارم استکان میشود در لیوان آب بریزید و به کودک بدهید علاوه بر آب مایعلت دیگر نیز میتوان با کودک بدهیم که در ادامه توضیح داده خواهد شد
کودکانی که اسهال به تنهایی و بدون استفراغ دارند نیازی به این محدودیت حجم ندارند و میتوانند آزادانه هر چقدر دلشان خواست مایعات بخورند ولی اگر دچار استفراغ شدند لازم است این محدودیت اجرا شود علاوا بر آب مهمترین مایعی که گاها لازم میشود به کودک داده شود محلول سرم خوراکی موجود در بازار یا او.آر.اس است کودکانی که روند اسهال و استفراغ آن ها شدید و طولانی شده الکترولیت زیادی از دست داده اند و بایو او.ار.اس هم بگیرند طرز مصرف و دادن او.ار.اس در انتهای مطلب توضیح داده شده حتما قبل از دادن او.ار.اس به کودک آخر مطلب را مطالعه فرمایید
اغلب والدین در این زمان اصرار به دادن ابمیوه به کودک دارند آبمیوه های مصنوعی با هر برند و مارک تجاری هیچکدام توصیه نمیشودولی ابمیوه های طبیعی مانند آب سیب یا پرتقال یا هندوانه یا هرنوع دیگردر زمان استفراغ شدید نباید مصرف شوندمشکلی که ما در کلینیک با ابمیوه ها مشاهده میکنیم افراط بیش از حد والدین در دادن این موارد است مثلا ده تا سیب اب ان را میگیرند و با اجبار به کودک میدهندو کودک که تاره بهبودی نسبی پیدا کرده مجدد در چرخه استفراغ می افتد به طور کلی ابمیوه های طبیعی در این زمان مصرفشان بلا مانع است و مفید به شرطی که حداقل ۴ ساعت از اخرین استفراغ گذشته باشد و کودک آب را تحمل کرده باشد و ابمیوه هم با حجم خیلی کم و بر اساس میل کودک با او داده شود نه به اجبار
اضافه کردن شکر به آبمیوه ها اصلا توصیه نمیشود
باز هم متذکر میشوم بزرگترین اشتباهی ک از والدین ایرانی دیده شده است اصرار بیش از حد به خوردن غذا در همین زمان به کودک است که سبب تشدید استفراغ و از دیت دادن الکترولیت بیشترو بد حالی کودک میشود
بعد از اینکه کودک چند ساعت بتدریج مایعات را با همین حجم کم و دفعات زیاد خورد و استفراغ نداشت کم کم عطش او برطرف میشودو این جبران کم آبی سبب بهبود سریعتر مخاط روده او میشود و کودک برای خوردن غذا اماده میشود
بهترین زمان برای شروع غذا نه توسط والدین و نه توسط پزشک باید تعیین شود بلکه خود کودک باید زمان ان را تعیین کند زمانی که کودک خودش ابراز تمایل به خوردن غذا بکنددر آن زمان بهترین زمان شروع تغذیه است بطور معمول کودکان حدود ۶ ساعت بعد از آخرین استفراغ تمایل به خوردن غذا دارند
شروع تغذیه با هر غذایی میتواند باشد ولی توجه داشته باشید که کودک در برابر خوردن غذاهای چرب مقاومت میکند و این غذاها مانند عصاره گوشت یا ماهیچه و آبگوشت مناسب برای شروع نیستند کودک بهتر است غذای سالمی که خودش پیشنهاد میدهد را بخورد مثلا یک تکه نان یا بسکوییت یا …
توجه کنید این کاملا طبیعیست که کودک تمایل زیادی به خوردن ندارد و اصرار به خوراندن غذا به کودک سبب تشدید آسیب مخاطی میشودو بیماری را طولانی میکند
کودک با خوردن یک قاشق ممکن است بگوید سیر شدم و کودک را در مقدار خوردن غذا باید آزاد گذاشت و فقط جهت اطمینان از عدم کم آبی بدن بهتر است با پزشکش تماس بگیرید
ممکن است کودک یک بشقاب پر یا فقط یک قاشق به میل خودش بخورد و هیچ مشکلی پیش نیاید ولی اگر بک قاشق اضافی با اصرار یا زور بخورد همه را بالا بیاورد مثالی که میشود آورد وزنه برداریست که مثلا وزنه ۲۰۰ کیلویی را تمرین کرده و با آن به مدال نقره میرسد حال اگر با اصرار مربی ۲۰۱ کیلو بزندکل وزنه بخاطر همان یک کیلو میافتدو کلا از رقابت حذف میشود
اشکال دیگری که اصرار به خوردن برای کودک ایجاد میکند وجود خاطرات بد در دوران بیماریست کودکان هر اتفاقی که در دوران بیماری برایشان بیفتد بعدا از ان اتفاق خاطره خوب ندارند حتی گاهی لباسی که موقع بیماری پوشیده بعد از بهبود از ان لباس خوشش نمی آید و حتی مکانی که رفته مثلا اگر موقعی که مریض بوده به شهربازی برود بعدا از شهربازی خوشش نمی آیدحال موقع بیماری استفراغ والدین با اصرار و به زور به او گوشت میدهند در همان موقع که بالا می آورد و بعدا تا سال ها از گوشت بدش می آید این عارضه تنفر از گوشت را ما در اغلب کودکان میبینیم و علت شایع کم خونی هاست و اغلب هم علت ان به زور خوراندن خصوصا موقع بیماریست
مجدد تاکید میشود گوشت خوردن در زمان بیماری ممنوع نیس ولی به زور و اجبارو اصرار نباید به کودک خورانده شود
طرز تهیه سرم خوراکی با او ار اس
او ار اس در بسته های کوچک در تمام داروخانه ها موجود است و بهترین روش برای جبران الکترولیت های از دست رفته کودک میباشد
در اماده سازی او ار اس نکات ذیل را به دقت رعایت کنید
او ار اس طبق دستور روی بسته در ۴ لیوان اب یا یک لیتر اب باید حل شود ولی در اغلب موارد این مقدار خیلی غلیظ است سدیم ان حدود ۹۰ میلی اکی والان میشود مقداد مناسب سدیم ۶۰ میلی اکی والان است که اگر یک بسته را در یک و نیم لیتر اب حل کنید سدیم ان تصحیح میشود پس هر بسته در یک و نیم لیتر اب . جهت راحت تر بودن هر شیشه اب معدنی بزرگ یا نوشابه خانواده یک و نیم لیتر است
به هیچ عنوان او ار اس نصفه یا ناقص نباید دریت شود مثلا یک چهارم با یک لیوان اب چون درصد الکترولیت ان به هم میریزد فقط کامل در یک و نیم لیتر
او ار اس حتما باید کاملا سرد باشد چون اگر گرم باشد سبب تحریک استفراغ میشود
از اضافه کردن شکر با ابمیوه جهت خوش طعمی به او ار اس خود داری شود البته مقداری ماست یا دوغ میتوان به ان اضافه کرد
برای کودکان کوچکتر حتما او ار اس با لیوان متفاوت از اب به کودک بدهید چون بعلت بد طعمی او ار اس بعدا از اب بدش نیاید
او ار اس را لازم نیست با اجبار یا سرنگ یا شیشه به زور به کودک بدهید وقتی کودک از خوردن او ار اس امتناع میکند و اب را با میل میخورد یعنی اینکه کم ابی و دفع الکترولیتی خیلی شدیدی ندارد و لزومی به دادن او ار اس نیست البته افتراغ این امتناع از خوردن با زمانی که کودک از شدت بی حالی توان خوردن ندارد مهم است که در حالت دوم اب هم نمیخوردو حتما باید سرم تزریقی بگیرد
زمانی که کودک او ار اس را با وجود بد طعمی با ولع فراوان میخورد علامت کم ابی شدید است و نیاز به سرم احتمالی وجود دارد و باید با پزشکتان تماس بگیرید
وقتی او ار اس را از شدت بی حالی توان خوردن ندارد هم باید جهت سرم مراجعه کند
در تمام این مراحل در صورت شک باید به نزدیکترین کلینیک مراجعه کنید
نخوردن او ار اس امروز عدم نیاز به او ار اس در فردا را اثبات نمیکند پس در طول دوره بیماری در کنار اب گاها او ار اس را هم امتحان کنید