آزمایش هورمون تستوسترون چیست؟
تستوسترون، هورمونی جنسی که غالباً به عنوان “هورمون مردانه” شناخته میشود، نقشی اساسی در سلامت و عملکرد جنسی، باروری، تراکم استخوان، توزیع چربی و خلق و خو ایفا میکند. سطوح نامتعادل این هورمون میتواند منجر به طیف وسیعی از مشکلات سلامتی در هر دو جنس شود. در این مقاله، به بررسی جامع آزمایش هورمون تستوسترون، از جمله چیستی، دلایل انجام آن، نحوه انجام آزمایش، تفسیر نتایج و موارد مرتبط با سطوح غیرطبیعی تستوسترون میپردازیم.
تستوسترون چیست؟
تستوسترون هورمونی استروئیدی که در درجه اول در بیضههای مردان و تخمدانهای زنان تولید میشود. غدد فوق کلیوی نیز مقادیر کمی از تستوسترون تولید میکنند. تستوسترون در مردان، مسئول ایجاد صفات ثانویه جنسی مانند رشد موهای صورت، بم شدن صدا و افزایش توده عضلانی است. این هورمون همچنین نقش کلیدی در تولید اسپرم، میل جنسی و عملکرد نعوظ دارد. در زنان، تستوسترون در سطوح پایینتر نسبت به مردان وجود دارد و در تنظیم میل جنسی، سلامت باروری و تراکم استخوان نقش دارد.
چرا باید آزمایش تستوسترون بدهیم؟
دلایل مختلفی برای انجام آزمایش تستوسترون وجود دارد، از جمله:
- بررسی کمبود تستوسترون: علائم کمبود تستوسترون در مردان میتواند شامل کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ، خستگی، از دست دادن توده عضلانی، پوکی استخوان و افسردگی باشد. در زنان، علائم کمبود تستوسترون ممکن است شامل نامنظم شدن قاعدگی، خشکی واژن، کاهش میل جنسی و پوکی استخوان باشد.
- تشخیص یا نظارت بر شرایط پزشکی: آزمایش تستوسترون میتواند برای تشخیص یا نظارت بر طیف وسیعی از شرایط پزشکی، از جمله هیپوگنادیسم (کم کاری بیضه ها)، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) و تومورهای غدد فوق کلیوی استفاده شود.
- ارزیابی باروری: آزمایش تستوسترون بخشی از ارزیابی باروری در هر دو جنس است. سطوح پایین تستوسترون در مردان میتواند منجر به ناباروری شود و در زنان، سطوح بالای تستوسترون میتواند با مشکلات باروری مرتبط باشد.
- پیگیری درمان جایگزینی هورمون: آزمایش تستوسترون برای نظارت بر سطوح هورمون در افرادی که تحت درمان جایگزینی هورمون با تستوسترون قرار میگیرند، استفاده میشود.
انواع آزمایش تستوسترون
دو نوع اصلی آزمایش تستوسترون وجود دارد:
- آزمایش خون: این روش رایجترین نوع آزمایش تستوسترون است که شامل نمونهگیری از خون وریدی و اندازهگیری سطح تستوسترون آزاد و یا کل تستوسترون در آزمایشگاه میشود.
- آزمایش بزاق: این آزمایش جدیدتر، سطح تستوسترون را در بزاق دهان اندازهگیری میکند. آزمایش بزاق ممکن است به عنوان یک روش غیرتهاجمی و راحت برای غربالگری کمبود تستوسترون، به ویژه در مردان، مفید باشد.
نحوه انجام آزمایش تستوسترون
آزمایش خون تستوسترون معمولاً به صورت سرپایی در مطب پزشک یا آزمایشگاه انجام میشود. برای این آزمایش، نیازی به ناشتا بودن نیست. در مورد آزمایش بزاق، ممکن است از شما خواسته شود که در یک لوله یا ظرف مخصوص بزاق دهان خود را جمع آوری کنید.
تفسیر نتایج آزمایش تستوسترون
سطوح طبیعی تستوسترون بسته به سن، جنس و روش آزمایش متفاوت است. به طور کلی، سطوح تستوسترون در مردان در اوایل بزرگسالی به اوج خود میرسد و سپس با افزایش سن به تدریج کاهش مییابد. سطوح تستوسترون در زنان به طور قابل توجهی کمتر از مردان است و در طول چرخه قاعدگی نوسان دارد.
سطوح پایین تستوسترون در مردان ممکن است به عنوان کمبود تستوسترون در نظر گرفته شود، در حالی که سطوح بالا ممکن است نشان دهنده یک بیماری زمینهای باشد. در زنان، سطوح بالای تستوسترون ممکن است به عنوان هایپرآندروژنیسم شناخته شود.
سطوح غیرطبیعی تستوسترون و عواقب آن
سطوح غیرطبیعی تستوسترون میتواند منجر به طیف وسیعی از مشکلات سلامتی در هر دو جنس شود.
در مردان:
- کمبود تستوسترون: میتواند منجر به کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ، خستگی، از دست دادن توده عضلانی، پوکی استخوان، افسردگی، کاهش تراکم استخوان و افزایش چربی بدن شود.
- سطح بالای تستوسترون: میتواند منجر به پرخاشگری، آکنه، ریزش مو، طاسی، بزرگ شدن پروستات و افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات شود.
در زنان:
- کمبود تستوسترون: میتواند منجر به نامنظم شدن قاعدگی، خشکی واژن، کاهش میل جنسی، پوکی استخوان، از دست دادن توده عضلانی و افزایش چربی بدن شود.
- سطح بالای تستوسترون: میتواند منجر به پرمویی، آکنه، صدای بم، بزرگ شدن تخمدان، ناباروری و افزایش خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان شود.
درمان سطوح غیرطبیعی تستوسترون
درمان سطوح غیرطبیعی تستوسترون به علت و شدت عدم تعادل هورمونی بستگی دارد.
در مردان:
- کمبود تستوسترون: معمولاً با درمان جایگزینی هورمون با تستوسترون درمان میشود. این درمان میتواند به صورت تزریق، ژل، قرص یا چسب پوستی انجام شود.
- سطح بالای تستوسترون: بسته به علت، ممکن است با دارو، جراحی یا سایر روشهای درمانی درمان شود.
در زنان:
- کمبود تستوسترون: ممکن است با درمان جایگزینی هورمون با تستوسترون یا سایر درمانهای هورمونی درمان شود.
- سطح بالای تستوسترون: بسته به علت، ممکن است با دارو، جراحی یا سایر روشهای درمانی درمان شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هر یک از علائم کمبود یا سطوح بالای تستوسترون را تجربه میکنید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما میتواند آزمایش خون یا بزاق را برای بررسی سطوح تستوسترون شما تجویز کند و در صورت نیاز، درمان مناسب را ارائه دهد.
پیشگیری از مشکلات تستوسترون
هیچ راه قطعی برای پیشگیری از مشکلات تستوسترون وجود ندارد. با این حال، میتوانید با حفظ یک سبک زندگی سالم، خطر ابتلا به این مشکلات را کاهش دهید.
این شامل موارد زیر است:
- رژیم غذایی سالم و متعادل: مصرف غذاهای سرشار از میوهها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین بدون چربی.
- ورزش منظم: حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط در بیشتر روزهای هفته.
- حفظ وزن سالم: چاقی میتواند خطر ابتلا به کمبود تستوسترون را افزایش دهد.
- کاهش استرس: استرس مزمن میتواند سطوح تستوسترون را کاهش دهد.
- اجتناب از مصرف دخانیات و الکل: مصرف دخانیات و الکل میتواند به سطوح تستوسترون آسیب برساند.
آزمایش هورمون تستوسترون به منظور ارزیابی سطح این هورمون در بدن و تشخیص مشکلات مرتبط با آن انجام میشود. تستوسترون یک هورمون جنسی مهم است که در مردان و زنان نقشهای متفاوتی ایفا میکند. این آزمایش زمانی تجویز میشود که پزشک علائم کاهش یا افزایش تستوسترون را در فرد مشاهده کند.
علائم کاهش تستوسترون در مردان
- خستگی، افسردگی یا مشکل در تمرکز
- ریزش مو
- از دست دادن توده عضلانی
- کاهش میل جنسی
- حساس یا بزرگ شدن پستانها
- مشکل در نعوظ یا حفظ آن
- پوکی استخوان
علائم کاهش تستوسترون در زنان
- مشکلات باروری
- کاهش میل جنسی
- بینظمی در عادت ماهانه یا قطع شدن آن
- خشکی واژن
- پوکی استخوان
علائم افزایش تستوسترون در زنان
- آکنه و پوست چرب
- تیره شدن پوست
- کلفت شدن صدا
- رشد موهای زائد صورت یا بدن
- ریزش موی سر
- بزرگ شدن کلیتوریس
روش انجام آزمایش
آزمایش هورمون تستوسترون یک آزمایش خون ساده است که معمولاً صبح زود انجام میشود. این زمان به این دلیل انتخاب میشود که سطح تستوسترون در صبح بالاترین مقدار خود را دارد. برای انجام این آزمایش، نمونهای از خون از ورید بازویی یا نوک انگشت گرفته میشود.
نتایج آزمایش
سطح تستوسترون طبیعی در مردان بالغ:
- 19 تا 49 سال: 249-836 نانوگرم در دسیلیتر (ng/dL)
- 50 سال به بالا: 193-740 نانوگرم در دسیلیتر (ng/dL)
سطح تستوسترون طبیعی در زنان بالغ:
- 19 تا 49 سال: 8-48 نانوگرم در دسیلیتر (ng/dL)
- 50 سال به بالا: 2-41 نانوگرم در دسیلیتر (ng/dL)
آزمایشهای تکمیلی
در صورت نیاز، پزشک ممکن است آزمایشهای دیگری نیز تجویز کند تا علت دقیقتر مشکلات هورمونی را شناسایی کند، از جمله:
- 17-هیدروکسیپروژسترون
- آندروستندیون
- بیوپسی
- دهیدروپیاندروسترون (DHEA)
- استروژن
- هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینهکننده (LH)
- پرولاکتین
این آزمایشها به بررسی عملکرد غدد و هورمونهای مرتبط با تولید مثل و تعادل هورمونی کمک میکنند و میتوانند مشکلات مختلفی مانند ناباروری، بلوغ زودرس یا تأخیر در بلوغ، و اختلالات هیپوفیز و هیپوتالاموس را شناسایی کنند.