عدم تحمل لاکتوز یا حساسیت به لاکتوز وضعیتی است که در آن شخص ناتوان در هضم شیر و محصولات لبنی به دلیل نقص یا کاهش فعالیت آنزیم لاکتوز در روده های کوچک خود می باشد.
آنزیم لاکتاز مسئول شکستن لاکتوز یا شکر موجود در شیر به گلوکز است، حساسیت به لاکتوز می تواند دو شکل داشته باشد.
۱- عدم تحمل لاکتوز
در این حالت، بدن فرد محدودیت در تولید آنزیم لاکتوز دارد و نا توان در تجزیه و هضم لاکتوز می باشد، علائم این وضعیت شامل نفخ، مشکلات گوارشی، نفخ معده، و اسهال می شوند.
۲- حساسیت به لاکتوز
در این مورد، آنزیم لاکتوز وجود دارد اما به دلیل حساسیت فرد به لاکتوز، ممکن است واکنش های حساسیتی نظیر احتمال افزایش تولید گاز، مشکلات گوارشی، یا سایر علائم حساسیتی رخ دهد.
علائم حساسیت به لاکتوز ممکن است شامل افزایش تولید گاز، نفخ، اسهال یا یبوست، نفخ معده، و درد های معده باشد. برای تشخیص دقیق و مدیریت مناسب، مراجعه به پزشک و تست های تخصصی توصیه می شود.
افراد با عدم تحمل لاکتوز ممکن است نیاز به تغییرات در رژیم غذایی خود، استفاده از مکمل های آنزیم لاکتوز، یا استفاده از محصولات لبنی با لاکتوز کم یا بدون لاکتوز داشته باشند.
درمان بیماری حساسیت به لاکتوز معمولاً به شکل تغییرات در رژیم غذایی و مدیریت علائم انجام می شود.
برخی اقدامات کلی در این زمینه عبارتند از:
1- ابتکارات در رژیم غذایی
از مصرف مواد غذایی حاوی لاکتوز پرهیز کنید یا مقدار آن را محدود کنید. مواردی مانند شیر و فرآورده های لبنی، بخصوص شیر های تازه، باید با احتیاط مصرف شوند.
۲- استفاده از محصولات بدون لاکتوز
محصولاتی که بدون لاکتوز هستند، مانند شیر بدون لاکتوز، پنیر های قابل هضم و سایر جایگزین های لبنی می توانند در جایگاه محصولات حاوی لاکتوز قرار گیرند.
۳- مصرف مکمل انزیم
مکمل های انزیم لاکتوز می توانند کمک کننده باشند. این مکمل ها به صورت قطره یا قرص در داروخانه ها موجود هستند و قبل از مصرف مواد حاوی لاکتوز می توانید از آن ها استفاده کنید.
۴- تست و تشخیص درست
تشخیص صحیح بسیار مهم است، اگر شما یا کودکانتان علائم حساسیت به لاکتوز دارید، تست های تشخیصی مانند تست تنفس یا تست تحمل لاکتوز می تواند انجام شود.
۵- مدیریت علائم
در صورت وقوع علائم مانند مشکلات گوارشی، مدیریت مناسب علائم با کمک مشاوره پزشکی اهمیت دارد.
قبل از هر تغییر در رژیم یا مصرف مکمل، مهم است با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید، همچنین، هر گونه علائم شدید یا نگران کننده باید فوراً به پزشک اطلاع داده شود تا پزشک متخصص برای درمان شما به طور تخصصی اقدام به درمان کند و تحت نظر پزشک قرار بگیرید.
از چه سنی حساسیت به لاکتوز شروع می‌شود؟
حساسیت به لاکتوز می تواند در هر سنی آغاز شود، اما علائم آن ممکن است در دوران کودکی یا بزرگ ترین دوران زندگی ظاهر شوند. علائم حساسیت به لاکتوز معمولاً در دوران کودکی وقتی که مصرف شیر و محصولات لبنی بالا است، مشخص می شود.
در بسیاری از موارد، حساسیت به لاکتوز ممکن است از طریق ژنتیک به ارث برده شود.
افرادی که یکی از والدین یا هر دوی آن ها حساسیت به لاکتوز دارند، احتمال دارد خود هم حساسیت به لاکتوز داشته باشند.
علائم حساسیت به لاکتوز ممکن است همیشگی یا موقت باشند، و در برخی افراد ممکن است با گذر زمان کمتر شدند.
به همین دلیل، اگر فردی علائم حساسیت به لاکتوز را تجربه کرده باشد، مشاوره با پزشک برای تشخیص دقیق و مدیریت مناسب توصیه می شود.
در بیماران با حساسیت به لاکتوز، تغذیه باید به گونه ای باشد که مصرف لاکتوز کاهش یابد، در این راستا، می توان از راهکار های زیر در تنظیم رژیم غذایی استفاده کرد.
۱- پرهیز از محصولات لبنی
شیر، پنیر، ماست، دوغ، یا محصولات دیگر حاوی لاکتوز باید از رژیم غذایی حذف شوند یا مصرف آن ها به حداقل ممکن محدود شود.
۲- استفاده از جایگزین های بدون لاکتوز
محصولاتی که بدون لاکتوز هستند مانند شیر بدون لاکتوز، پنیر بدون لاکتوز، یا ماست بدون لاکتوز، می توانند جایگزین مناسبی باشند.
۳- انتخاب مواد غذایی غنی از کلسیم
زمانی که مصرف محصولات لبنی محدود است، مطمئن شوید که در رژیم غذایی مواد غذایی دیگری که حاوی کلسیم هستند مانند کلم، برگ های سبز، ماهی، بادام، و جوانه گندم حاضر باشند.
۴- توجه به برچسب مواد غذایی
در خرید محصولات آماده، همواره برچسب مواد غذایی را چک کنید تا مطمئن شوید که حاوی لاکتوز نیستند.
۵- مصرف مکمل های آنزیم لاکتاز
در صورت لزوم، مکمل های آنزیم لاکتوز را می توانید با هماهنگی پزشک مصرف کنید تا در هضم بهتر لاکتوز کمک شود.
هر چند که راهکار های فوق می توانند در مدیریت حساسیت به لاکتوز مفید باشند، اما همواره مشورت با یک پزشک یا متخصص تغذیه بهتر است تا رژیم غذایی مناسب و کامل برای شرایط شما تعیین شود.
لاکتوز یک نوع شکر موجود در شیر و مشتقات لبنی است.
لاکتوز تشکیل شده از دو قسمت گلوکز و گالاکتوز، به‌طور طبیعی در بعضی از مواد غذایی حضور دارد.
در زیر، چند نمونه از مواد غذایی حاوی لاکتوز آورده شده اند.
۱- شیر و محصولات لبنی
شیر تازه، ماست، پنیر، دوغ، کره و بستنی
۲- غلات
تخم های کبک، کلوچه و بیسکوییت حاوی شیر
۳- شیرینی ها
کیک، شکلات، تیرامیسو و شیرینی ها و دسر های حاوی شیر
۴- محصولات پخته شده
بعضی از نان ها و پخت آمده ها و شیرینی های فرنی و پیتزا با سس تخم مرغ حاوی لاکتوز
۵- غذا های فرآوری شده
سس ها و انواع سس های آماده، سوپ ها و غذا های آماده
هنگام خرید و مصرف محصولات، مطالعه برچسب مواد غذایی می تواند به شناخت محتوای لاکتوز در آن کمک کند. افرادی که حساسیت به لاکتوز دارند باید مصرف این مواد را به طور کلی یا به میزان محدود انجام دهند یا از جایگزین های بدون لاکتوز استفاده کنند.
علائم عدم تحمل لاکتوز
علائم عدم تحمل لاکتوز معمولاً در مدت 30 دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف محصولات لبنی ظاهر می شوند، این علائم می توانند از خفیف تا شدید و مدت زمانی کوتاه تا طولانی ادامه داشته باشند.
برخی از علائم شایع عدم تحمل لاکتوز شامل موارد زیر می شوند.
۱- بیرون روی
یکی از علائم شایع عدم تحمل لاکتوز، بیرون روی یا اسهال است، این ممکن است با ترشح فزاینده مایعات همراه باشد.
۲- نفخ
افراد ممکن است پس از مصرف لاکتوز، نفخ معده و افزایش حجم گاز تجربه کنند.
۳- آزار معده و درد شکم
درد معده، آزار و حس سنگینی در منطقه شکم نیز ممکن است رخ دهد.
۴- تپش قلب و اضطراب
برخی افراد ممکن است تپش قلب، اضطراب، یا حتی تعریق ناگهانی را تجربه کنند.
۵- آشفتگی و ناراحتی عمومی
عدم تحمل لاکتوز می تواند با آشفتگی، احساس ناراحتی عمومی، و کاهش انرژی همراه باشد.
۶- کاهش وزن
در موارد شدید عدم تحمل لاکتوز و ادامه مصرف محصولات لبنی، کاهش وزن ممکن است رخ دهد.
تشخیص عدم تحمل لاکتوز و مدیریت آن نیاز به ارزیابی توسط پزشک دارد، در برخی موارد، تست های خاصی ممکن است انجام شود تا عدم تحمل لاکتوز تشخیص داده شود و رژیم غذایی یا مکمل های آنزیم لاکتوز متناسب با نیازهای فرد تعیین شود.
عدم تحمل لاکتوز در نوزادان چیست؟
عدم تحمل لاکتوز در نوزادان یک وضعیت نادر و نسبتاً غیرمعمول است، بیشتر نوزادان توانایی تولید آنزیم لاکتوز را دارند و مصرف شیر مادر یا فرمول نوزادی برای اغلب آن ها مشکل ساز نیست.
اما در برخی موارد، عدم تحمل لاکتوز در نوزادان ممکن است رخ دهد و علائم زیر را ایجاد کند.
۱- بیرون روی یا اسهال
اسهال می تواند یکی از نشانه های عدم تحمل لاکتوز در نوزادان باشد.
۲- آزار معده و درد شکم
نوزادان ممکن است درد معده، آزار و حس سنگینی در منطقه شکم خود را تجربه کنند.
۳- تجزیه و هضم ضعیف
علائمی مانند گاززدگی، نفخ معده، و تجزیه و هضم ضعیف ممکن است به علت عدم تحمل لاکتوز ظاهر شوند.
۴- تغییرات در رفتار و خواب
برخی نوزادان ممکن است با تغییرات در رفتار یا الگوی خواب نشان دهند که این ممکن است به علت عدم تحمل لاکتوز باشد.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مهم است که والدین با پزشک کودک مشورت کنند، پزشک می‌تواند با ارزیابی و تست‌های مختلف تشخیص دقیق این وضعیت را بررسی کند و در صورت لزوم راهنمایی برای تغییرات در تغذیه نوزاد ارائه دهد.