مراقبت های بعد از شیمی درمانی

شیمی درمانی (Chemotherapy) یکی از روش‌های درمانی در پزشکی است که از مواد شیمیایی به نام داروهای شیمی درمانی یا کیمیودراپی (Chemotherapeutic agents) برای کنترل و درمان بیماری‌های مختلف از جمله سرطان استفاده می‌کند. این داروها به طور معمول از مواد شیمیایی تهیه می‌شوند که خواص خاصی دارند که می‌توانند سلول‌های بدخیم (سلول‌های سرطانی) را تخریب کنند یا رشد آنها را کند کنند.

مهمترین اهداف شیمی درمانی عبارتند از:

۱- کاهش حجم تومور

داروهای شیمی درمانی می‌توانند به کاهش حجم تومور کمک کنند و از گسترش سلول‌های سرطانی جلوگیری کنند.

۲- کشتن سلول‌های سرطانی

برخی از داروهای شیمی درمانی توانایی کشتن سلول‌های سرطانی را دارند، به ویژه سلول‌هایی که سریع تر از سلول‌های سالم تقسیم می‌شوند.

۳- کاهش احتمال بازگشت سرطان

شیمی درمانی ممکن است بعد از جراحی یا در ترکیب با دیگر روش‌های درمانی مورد استفاده قرار گیرد تا احتمال بازگشت سرطان را کاهش دهد.

۴- تسکین علائم

در بعضی موارد، شیمی درمانی می‌تواند علائم بیماری مانند درد یا تورم را کاهش دهد و به بیمار ارتحال دهد.

۵- درمان سرطان‌های پیشرفته

شیمی درمانی در مواردی که سرطان به مراحل پیشرفته‌تر رسیده باشد، به عنوان یکی از روش‌های اصلی درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی (شیمی‌درمانی) ممکن است بستگی به نوع شیمی‌درمانی، داروهای استفاده شده، و وضعیت جسمی فرد داشته باشد.

اما در کل، مراقبت‌های بعد از شیمی‌درمانی می‌توانند عبارت باشند از:

۱- مراقبت از پوست و مو

بعد از شیمی‌درمانی، پوست و موهای شما ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرند. ممکن است پوست خشکی داشته باشید یا موهایتان ریز شود. مراقبت‌های مناسب از پوست و مو می‌تواند به شما کمک کند. مصرف کرم‌ها و لوسیون‌های مرطوب‌کننده، استفاده از شامپو و بالم ملایم برای مو، و استفاده از کلاه و لباس‌های محافظ در برابر آفتاب از جمله اقدامات مفید هستند.

۲- مدیریت علائم جانبی

شیمی‌درمانی ممکن است باعث ایجاد علائم جانبی نظیر تهوع، استفراغ، خستگی، تغییر در اشتها، و تغییر در روال خواب شود. پزشک شما ممکن است داروها یا راهکارهای دیگری برای مدیریت این علائم به شما تجویز کند.

۳- تغذیه مناسب

تغذیه صحیح و مناسب بعد از شیمی‌درمانی اهمیت دارد. توصیه می‌شود که مواد غذایی سالم، با ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز را دریافت کنید. ممکن است به شما تغذیه مکمل یا مکمل‌های ویتامینی توصیه شود.

۴- توجه به بهداشت دهان

شیمی‌درمانی می‌تواند تأثیرات منفی بر دهان و دندان‌ها داشته باشد. حفظ بهداشت دهان و دندان‌ها، از جمله شستشوی دهان منظم و استفاده از مسواک نرم و خنثی کننده، مهم است.

۵- فعالیت و تمرین

تا حد امکان، در حد ممکن فعالیت بدنی را در روزهایی که احساس خوبی دارید، ادامه دهید. تمرین منظم می‌تواند به افزایش انرژی و ارتقاء حالت عمومی کمک کند.

۶- پیگیری پزشکی

مراقبت‌های پزشکی منظم بسیار مهم است. پیگیری با پزشک خود و اطلاع‌رسانی به او در مورد هر گونه تغییر در وضعیت خود کمک به تشخیص و درمان به موقع مشکلات می‌کند.

توصیه می‌شود که همواره با پزشک خود در مورد مراقبت‌های بعد از شیمی‌درمانی صحبت کنید و راهنمایی‌ها و توصیه‌های وی را دنبال کنید. همچنین از خانواده و دوستان خود حمایت بخواهید تا در این مرحله مهم از درمان بهترین حمایت را داشته باشید.

عوارض شیمی درمانی از جلسه چندم شروع میشود؟

عوارض شیمی درمانی ممکن است از جلسه اول شروع شوند یا به تدریج در جلسات بعدی ظاهر شوند.
همچنین می‌تواند نوع و شدت عوارض از فرد به فرد متغیر باشد. بعضی از افراد ممکن است در جلسات اولیه شیمی درمانی تغییرات جدی در حالت فیزیکی و حالت عمومی خود را تجربه کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است عوارض را به تدریج دریافت کنند.
عوارض مختلفی که از شیمی درمانی ممکن است پدیدار شوند، شامل تهوع، استفراغ، خستگی، تغییر در اشتها، کاهش تعداد سلول‌های خونی (لکوپنی، ترومبوسیتوپنی)، تغییرات در پوست و مو (مانند ریزش مو)، دل‌پیچگی، تغییرات در وزن، علائم التهابی، و… می‌شوند.
به هر حال، تازه‌ترین و بهترین منابع اطلاعات در مورد عوارض شیمی درمانی و همچنین نحوه مدیریت و کاهش آنها، پزشک و تیم درمانی شما هستند.
شما می‌تواند بر اساس نوع داروها، دوزها، و وضعیت شما، به شما توضیحات دقیقتری در مورد تاریخچه درمانی خود و احتمالات ظهور عوارض بدهد. همچنین می‌تواند به شما راهنمایی‌هایی برای مدیریت و کاهش عوارض ارائه دهد.
متاسفانه عوارض شیمی درمانی را نمی‌توان به طور کامل از بین برد، اما می‌توان تعدادی از اقداماتی انجام داد تا شدت و تأثیر این عوارض کاهش یابد.

در ادامه، چندین راهبرد برای کمک به کاهش عوارض شیمی درمانی آورده شده است:

۱- مشورت با پزشک

مشورت و هماهنگی با پزشک تخصصی که در شیمی درمانی مشغول به کار است، بسیار اهمیت دارد. از او سوال کنید و همه اطلاعات را از او دریافت کنید تا بتوانید به درستی با عوارض مختلف روبرو شوید.

۲- تغذیه مناسب

تغذیه سالم و مناسب می‌تواند از سلامتی شما در مقابل شیمی درمانی حمایت کند. مصرف مواد غذایی با ارزش تغذیه‌ای بالا، هیدراته ماندن، و مصرف مکمل‌های معدنی و ویتامینی به توصیه پزشک می‌تواند کمک کند.

۳- استراحت و تحرک مناسب

تلاش کنید برای حفظ فعالیت بدنی در حد ممکن، اما همچنین به استراحت کافی نیاز دارید. تعادل مناسب بین استراحت و تحرک در هنگام درمان مهم است.

۴- مدیریت استرس

استرس می‌تواند عوارض را تشدید کند. تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا، یا مشاوره روانی می‌تواند به شما کمک کند با استرس مواجه شده و آن را کاهش دهید.

۵- داروهای ضد عوارض

پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش عوارض خاص شیمی درمانی تجویز کند. این داروها ممکن است علائم مثل تهوع و استفراغ را کاهش دهند.

۶- ارتباط با گروه حمایتی

ارتباط با دوستان و خانواده، گروه‌های حمایتی، یا تحت نظر گرفتن مشاوران می‌تواند احساس تنهایی و نگرانی را کاهش دهد و به شما کمک کند با عوارض احتمالی بهتر کنار بیایید.

۷- پیگیری دقیق

نوبت‌ها و مشاوره‌های پزشک را دقیقاً پیگیری کنید و از وضعیت خود گزارش دهید تا بتوانید هر تغییر در درمان خود را به موقع مشاهده کنید.

همچنین، لازم به ذکر است که همیشه با پزشک خود در مورد هر گونه عارضه یا نگرانی خود صحبت کنید و هیچ تغییری در درمان خود بدون مشورت پزشکی انجام ندهید.

بعد از شیمی درمانی چه بخوریم

پس از شیمی درمانی، تغذیه مناسب و مراقبت از سلامت بسیار مهم است.

در طول دوره درمانی و پس از آن، باید به نکات زیر در مورد تغذیه توجه کنید:

۱- مصرف آب

مصرف آب به میزان کافی بسیار مهم است. سعی کنید روزانه حداقل 8-10 لیوان آب بنوشید تا از تجمع مواد ضایعه در بدن جلوگیری کنید.

۲- تغذیه متنوع

تغذیه باید متنوع باشد و از انواع مختلف مواد غذایی شامل میوه، سبزیجات، میان‌وعده‌ها، پروتئین‌های کم چرب، و محصولات متنوع گندم کامل تشکیل شود.

۳- کاهش مصرف چربی و قندهای افراز

مصرف مقدار مناسبی از چربی‌های سالم مانند روغن‌های نباتی و مواد غذایی با فیبر بالا مفید است. از مصرف قندهای افراز مانند شکر رفته و محصولات غذایی با مقدار بالای قند خودداری کنید.

۴- پروتئین

پروتئین‌های معتدل از منابع مختلف مانند مرغ، ماهی، حبوبات، و تخم‌مرغ می‌توانند به بهبود سلامتی کمک کنند.

۵- مصرف مکمل‌های مغذی

در برخی موارد، ممکن است پزشک شما مصرف مکمل‌های مغذی مانند ویتامین‌ها( قرص هایی مثل قرص جوشان) یا مکمل‌های پروتئینی را توصیه کند.

۶- مصرف غذاهای آرام‌آور

برخی از مواد غذایی مانند نیشکر، آبلیمو، ترشی‌ها، و مواد فرهنگی می‌توانند سوزش مخاط دستگاه گوارش را کاهش دهند.

۷- مصرف مواد تحریکی

سعی کنید از مصرف موادی مانند الکل، تنباکو، و غذاهای پرتقالی (که می‌توانند تحریک کننده باشند) خودداری کنید.

۸- تعداد و میزان وعده‌ها

برای کاهش تهوع و تغییر در اشتها، تعداد و میزان وعده‌های غذایی را به توصیه پزشک خود انطباق دهید. مصرف وعده‌های کوچک و مکرر ممکن است کمک کننده باشد.

همچنین حتماً با پزشک و تیم درمانی خود در مورد نیازهای تغذیه‌ای خاص خود صحبت کنید، زیرا نیازها بر اساس نوع شیمی‌درمانی، نوع سرطان، و وضعیت فرد ممکن است متغیر باشند.

تغذیه مناسب بعد از شیمی درمانی می‌تواند بسیار مؤثر باشد و به بهبود سلامتی و انرژی شما کمک کند.
در طول دوره شیمی درمانی، برخی از بیماران ممکن است با عوارض ناشی از درمان مثل تهوع، استفراغ، کاهش اشتها، یا تغییر در سلایق غذایی مواجه شوند.

بعد از اتمام شیمی درمانی، تغذیه صحیح می‌تواند به موارد زیر کمک کند:

۱- بازگشت به وضعیت تغذیه‌ای مناسب

برنامه تغذیه مناسبی را پس از شیمی درمانی برای بازگشت به وضعیت تغذیه‌ای نرمال تعیین کنید. این شامل مصرف مواد غذایی با ارزش تغذیه‌ای بالا، مانند میوه‌ها و سبزیجات، غلات کامل، ماهی، مرغ و منابع پروتئینی دیگر می‌شود.

۲- تقویت سیستم ایمنی

تغذیه مناسب به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند و بدن شما را در مقابل عفونت‌ها و بیماری‌ها مقاومت می‌دهد. از مواد غذایی حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین C، ویتامین D، روغن ماهی، و مواد معدنی مثل روی و سلنیم استفاده کنید.

۳- کاهش عوارض جانبی

برخی از مواد غذایی می‌توانند کمک به کاهش عوارض جانبی شیمی درمانی مثل تهوع و استفراغ کنند. مثلاً مصرف غذاهای کوچک و خفیف بجای وعده‌های سنگین ممکن است مفید باشد.

۴- بهبود انرژی و قدرت بدنی

تغذیه مناسب می‌تواند به بهبود انرژی و قدرت بدنی کمک کند و به شما کمک کند به فعالیت‌های روزمره خود بازگردید.

۵- مقابله با تغییرات وزن

تغییرات وزن معمولاً در طی شیمی درمانی رخ می‌دهد. تغذیه مناسب می‌تواند به شما کمک کند وزن مناسب خود را حفظ کنید یا وزن اضافی را کسب کنید.

بهتر است با پزشک و متخصص تغذیه مشورت کنید تا برنامه تغذیه مناسبی را برای شرایط شما تنظیم کنند. همچنین، در نظر داشته باشید که نیازهای تغذیه‌ای شما ممکن است با ترکیب شیمی درمانی و نوع سرطان متغیر باشد، بنابراین مشورت با تیم درمانی بهترین راهکار است.